ميزان فراواني سو مصرف استروئيدهاي آنابوليك به دليل غير قانوني بودن آن به طور كامل مشخص نيست. بيشترين موارد سو مصرف اين مواد مربوط به برخي ورزشها مانند فوتبال و پرورش اندام (مانند power lifting) مي باشد و بسياري از افراد اين مواد را نه به خاطر قهرماني در مسابقات بلكه به دليل جذابيت ظاهري بيشتر مورد استفاده قرار مي‌دهند.
به عقيده دانشمندان مصرف استروئيدهاي آنابوليك باعث افزايش حجم توده عضلاني مي‌شود. متاسفانه اين مزيت موجب مي‌شود كه مصرف‌كنندگان آنها كاملا ساير عوارض بالقوه خطرناك آنها را كم اهميت شمرده و ناديده بگيرند و يا بپذيرند.
عوارض جانبي
عوارض جانبي اين مواد جدي است خصوصاً با در نظر گرفتن اين مساله كه مصرف‌كنندگان ممكن است حتي صد برابر يا بيشتر از مقدار مصرف درماني، اين داروها را مصرف كنند. برخي عوارض فقط از نظر زيبايي مهم هستند اما برخي ديگر از عوارض مي‌توانند موجب مشكلات پايدارتر يا حتي مرگ زودرس شوند.
اين عوارض در مصرف‌كنندگان جوان و سالم هم قابل بروز هستند. بيشتر عوارض جانبي مطرح شده بر اساس گزارش‌هاي ارائه شده از موارد مصرف اين استروئيدها مي‌باشند و مي‌توان آنها را از نظر اثر بر سيستم و عملكرد بدن تقسيم‌بندي كرد.
● اثر قلبي-عروقي
عوارض جانبي استروئيدهاي آنابوليك بر سيستم قلبي-عروقي شامل اثر بر فشار خون، متابوليسم ليپوپروتئين‌ها و ساختمان و عملكرد قلب است. فشار خون ممكن است افزايش يابد. همچنين عوارض جانبي جدي‌تر در رابطه با ليپوپروتئين‌هاست. ميزان بالاي ماده‌اي به نام HDL (ليپوپروتئين با وزن ملكولي بالا) و سطح پايين LDL (ليپوپروتئين با وزن ملكولي پايين) خطر بروز آتروسكلروز (سختي ديواره شريانها) را كاهش مي‌دهد. استروئيدها باعث تغيير اين نسبت شده و HDL را 70% كاهش داده و LDL را 100% افزايش مي‌دهند. به علاوه اين استروئيدهاي آنابوليك مي‌توانند موجب تغيير در ساختمان قلب و بزرگي بطن چپ شده و بخشي از عملكرد قلب را كاهش دهند. اين اختلال مي‌تواند حتي تا چند سال بعد از قطع مصرف اين داروها ادامه داشته باشد. به علاوه بيماران ممكن است دچار انفاركتوس ميوكارد شوند كه اين امر مي‌تواند ناشي از پاسخ شديد بطن چپ به محرك قلب مانند ورزش باشد. به علاوه استروئيدها مي‌توانند ريسك ايجاد لخته در عروق كرونر و رگهاي مغز را افزايش دهند. شدت آتروسكلروز به ميزان هموسيستئين موجود در پلاسما مربوط است. مصرف نابجاي استروئيد مي‌تواند موجب كاهش هموسيستئين در نتيجه افزايش ريسك تشكيل پلاك در داخل عروق شود.
اثرات كبدي
استروئيدهاي آنابوليك عوارض جانبي شديدي روي كبد دارند خصوصاً داروهايي مانند متيل تستوسترون و فلوكسي مسترون. مصرف نابجا مي‌تواند موجب تخريب برگشت پذير عملكرد كبد شود.
سيستم تناسلي
تجويز بيش از مقدار درماني استروئيدهاي آنابوليك مي‌تواند موجب تغييرات برگشت پذير يا برگشت ناپذير در سيستم تناسلي گردد. با در نظر گرفتن اين مساله كه شروع مصرف اين داروها با تستوسترون است. تجويز استروئيد مي‌تواند موجب كاهش توليد تستوسترون و هورمون‌هاي جنسي در بدن شود كه اولين تظاهرات آن حدود 24 ساعت بعد از تجويز ظاهر مي‌شود و شامل كاهش در تعداد ميزان تحرك و وزن مخصوص اسپرم همچنين تغيير در شكل طبيعي آن مي‌شود و اين كاهش اسپرم به تدريج تا نازايي ادامه مي‌يابد و در صورت قطع مصرف اين داروها تا بهبود كامل ممكن است يك سال يا بيشتر زمان لازم باشد كه البته بسته به ميزان و مقدار مصرف اين داروها متفاوت است.
اثرات رواني-رفتاري
تجويز داروهاي استروئيد بيش از مقدار درماني اغلب با رفتارهاي تهاجمي و تغيير در حالات رواني در ارتباط است. اثرات فراواني مانند افسردگي، بدبيني،اسكيزوفرني، وابستگي به استروئيدها و علائم سايكوتيك و تمايل به قتل گزارش شده است.
به علاوه اين افراد هنگام مقايسه خود با كساني كه در زمينه بدنسازي و يا وزنه‌برداري فعاليت مي‌كنند ممكن است دچار اين احساس شوند كه بدن آنها به نحو مطلوب تغيير نكرده است و از اين نظر نيز دچار برخي مشغوليت‌هاي ذهني مي‌شوند.
ساير عوارض جانبي
با مصرف بيش از مقدار درماني استروئيدها، استروئيد اضافه تبديل به استروژن مي‌شود. مرداني كه دچار سو مصرف استروئيد هستند ممكن است دچار مشكل رشد پستان و در نتيجه بزرگ شدن دردناك پستان شوند و در صورتي كه با قطع مصرف اين داروها مشكل برطرف نشود ممكن است نياز به جراحي باشد. برخي ورزشكاران جهت جلوگيري از رشد پستان از داروي تاموكسيفن استفاده مي‌كنند اما شواهد كمي بر موثر بودن آن وجود دارد.
زناني كه سو مصرف اين داروها را دارند اثرات ناشي از زياد شدن آندروژن (هورمون‌هاي جنسي مردانه) را تجربه مي‌كنند مانند شيوع طاسي با الگوي مردانه، خشونت صدا، چروكيده شدن پستان و نامنظمي قاعدگي تهيه و تنظيم: دكتر نسرين پرهيزكاري
منبع خبر : مرکز بهداشت و درمان دانشگاه تهران
