ايدز براي اولين بار در ايالات متحده در مركز كنترل و پيشگيري از بيماري هاي مقاربتي (CDS) شناخته شد. اين بيماري براي اولين بار در مردان هموسكسوال ديده شد و طي چند ماه، در مردان و زناني كه از داروهاي تزريقي استفاده مي كردند و بلافاصله بعد از آن در دريافت كنندگان خون و مبتلايان به هموفيلي مشاهده گرديد. با آشكار شدن الگوي اپيدميولوژي اين بيماري، دانشمندان دريافتند كه به احتمال زياد، نوعي ميكروب قابل انتقال از طريق تماس جنسي (هموسكسوال و هتروسكسوال) و خون يا فرآورده هاي خوني، عامل اين بيماري است.
• روش انتقال
HIV از طريق تماس با جنس مخالف و موافق، از طريق خون و فرآورده هاي خوني آلوده، از طريق مادر آلوده به نوزاد يا شير خوار (در زمان بارداري، حوالي زايمان و يا تغذيه با شير مادر) سرايت مي كند. تقريبا پس از 20 سال بررسي، شواهدي دال بر اينكه HIV از طريق تماس تصادفي سرايت يابد و يا اينكه ويروس بتواند توسط حشرات مثل گزش پشه منتقل شود، وجود ندارد.
• انتقال جنسي
ويروس HIV در مايع مني، در اسمير هاي دهانه رحم و مايع واژينال ديده مي شود. شايع ترين انتقال عفونت در سراسر جهان خصوصا در كشور هاي در حال توسعه، تماس با جنس مخالف است. ارتباط زيادي بين انتقال ايدز و آميزش مقعدي وجود دارد. روش هاي مقعدي و اعمال جنسي كه به مخاط ركتوم آسيب مي رساند احتمال عفونت را بالا مي برد.
در يك مطالعه آينده نگر 10 ساله در ايالات متحده، از نظر انتقال HIV، توسط آميزش با جنس مخالف، انتقال از مرد به زن تقريبا 8 برابر بيشتر از انتقال از زن به مرد بوده است و در بررسي هاي انجام شده، مشاهده گرديده ، كساني كه سابقه بيماري مقاربتي دارند، رابطه محكمتري با انتقال HIV ايدز دارند.
عدم ختنه با افزايش خطر انتقال عفونت HIV ارتباط مستحكمي دارد.
اعمال جنسي دهاني نيز مي تواند عامل انتقال HIV باشند اما احتمال انتقال ويروس از طريق مقاربت مقعدي بيشتر است. مصرف الكل و مواد مخدر همراه با رفتار هاي جنسي غير ايمن، در افراد هموسكسوال و هتروسكسوال خطر ابتلا به HIV را افزايش مي دهد.
• انتقال از طريق خون و فرآورده هاي خوني
HIV مي تواند از طريق خون آلوده به ويروس ، فرآورده هاي خوني، بافت پيوندي و همچنين مصرف كنندگان مواد مخدر تزريقي كه از طريق بكارگيري ادوات مشتركي مثل سرنگ، آبي كه داروها با آن مخلوط مي شوند و يا پنبه اي كه داروها از طريق آن فيلتر مي شوند، انتقال داده شوند.
انتقال HIV تنها منحصر به تزريق وريدي نيست. تزريق زير جلدي (خالكوبي، تاتو و …) و تزريق عضلاني نيز مي تواند HIV را منتقل كند.
طول مدت مصرف مواد مخدر، دفعات مصرف مشترك سوزن، تعداد شركايي كه از ادوات مشترك استفاده مي كنند، بيماري هاي رواني همزمان مانند اختلال شخصيت ضد اجتماعي، مصرف كوكائين به صورت تزريقي يا استنشاقي، Crack و مصرف داروهاي تزريقي در مكان هاي جغرافيايي كه شيوع بالاي عفونت HIV دارند، احتمال ابتلا به HIV را افزايش مي دهند.
با روش غربالگري خون ها شانس آلودگي در افراد هموفيلي از طريق فاكتور هاي انعقادي به طور كامل از بين رفته است. پيش از شروع غربالگري اهدا كنندگان، تعداد كمي از موارد انتقال HIV به دليل استفاده از مايع مني در تلقيح مصنوعي و در بافت پيوندي بوجود آمده بود كه در حال حاضر اهدا كنندگان اين قبيل بافت ها از نظر HIV غربال مي شوند.
• انتقال شغلي HIV: كاركنان مراكز بهداشتي و آزمايشگاهي
خطر انتقال شغلي HIV در بين پرستاران، جراحان، دندانپزشكان، تكنسين هاي آزمايشگاه ها كم ولي قطعي است و احتمال آن در ديگر افرادي كه با نمونه هاي آلوده به HIV كار مي كنند خصوصا زماني كه از اشياء تيز استفاده مي كنند وجود دارد. سرايت HIV از طريق پوست غير سالم در معرض آلودگي مشخص شده است. عواملي كه همراه با انتقال جلدي – مخاطي عفونت HIV مي باشند شامل: تماس با حجم بالاي خون، تماس طولاني مدت و وجود راه ورودي احتمالي مي باشد.
• انتقال مادري / جنيني يا نوزادي
HIV مي تواند در طي دوران حاملگي، طي زايمان يا دوره شيردهي از مادر آلوده به جنين منتقل شود.
انتقال از مادر به جنين بيشتر در حوالي زايمان صورت مي گيرد.
• انتقال توسط ديگر مايعات بدن
ويروس در مايعات بدن مثل بزاق، اشك، عرق و ادرار ديده مي شود. اما شواهدي دال بر انتقال HIV از اين طريق وجود ندارد.
از طريق بزاق، چه از راه بوسيدن يا ديگر تماس ها، مثل انتقال شغلي به كاركنان مراكز بهداشتي وجود ندارد.
موارد انتقال از طريق بزاق يا به دليل گاز گرفتن بوده يا در افرادي كه داراي زخم هاي متعدد در دهان بوده اند، مشاهده گرديده است.
بيماري هاي منتقله از راه جنسي(Sexually Transmitted Diseases)
برخي از STD ها (نظير سيفليس، سوزاك، عفونت HIV، هپاتيت B و شانكروئيد) بيشتر در ميان گروههايي ديده مي شوند كه داراي ميزان بالاي تغيير در شركاي جنسي، شركاي جنسي همزمان و يا در شبكه هاي جنسي متراكم هستند. بعنوان مثال زنان فاحشه، برخي مردان همجنس باز و افرادي كه درگير مصرف داروهاي غير قانوني بخصوص كوكائين، Crack و متامفتامين مي باشند. ساير بيماري هاي منتقله از راه هاي جنسي به طور يكنواخت تري در سراسر جامعه توزيع يافته اند مثل عفونت هاي كلاميديايي، عفونت هاي تناسلي با پاپيلوما ويروس انساني (HPV) و هرپس ژنيتال كه مي توانند به طور موثري در جمعيت هاي كم خطر گسترش پيدا كنند.
احتمال انتشار اوليه به ميزان تماس، احتمال انتقال در هر تماس و مدت زماني كه افراد آلوده مي توانند عفونت را منتقل كنند بستگي دارد.
هدف پيشگيري و كنترل مركز STD اين است كه:
1- مدت زماني را كه افراد آلوده مي توانند عفونت را منتقل كنند به كمك تشخيص و درمان فوري كاهش دهند.
2- احتمال انتقال را با استفاده از كاندوم و اعمال جنسي ايمن كاهش دهند.
3- ميزان تماس افراد مستعد را با افراد آلوده از طريق ارائه اطلاعات، آموزش بهداشت و مشاوره، تلاش براي تغيير رفتار هاي جنسي متداول كاهش دهند.
HIV به عامل اصلي مرگ و مير در برخي كشور هاي در حال توسعه مبدل شده، عفونت هاي تناسلي (HPV) و هپاتيت B مهمترين علل كارسينوم (رشد بدخيم سلولهاي) گردن رحم و سلول هاي كبدي هستند كه دو مورد از شايعترين بدخيمي ها در جهان در حال توسعه مي باشند. امروزه عفونت هاي جنسي ، زخمهاي تناسلي در سراسر جهان را ايجاد مي كنند و درصد زيادي از موارد تب خال تناسلي در كشور هاي در حال توسعه، با اپيدمي هاي ايدز همراه است.
مراقبت و درمان بيماري هاي منتقله از راه جنسي با ارزيابي خطر آغاز مي شود.
ارزيابي خطر از نظر ايدز همراه با بيماري هاي جنسي STD/HIV در موسسات مربوط به مراقبت اوليه، مراقبت اورژانس و همچنين كلينيك هاي تخصصي براي نوجوانان، زنان باردار و خدمات برنامه ريزي خانواده انجام مي شود.
با شناسايي STD ها: تصميم براي غربالگري يا درمان پيشگيري كننده، مشاوره و اقدام براي كاهش خطر، واكسيناسيون بر عليه هپاتيت B و ارائه اطلاعات به شركاء جنسي مبتلا به عفونت هاي شناخته شده و آموزش براي تماس جنسي محافظت شده اولين گام براي ارزيابي خطر STD/HIV صورت مي گيرد (غربالگري در زنان 25 سال و جوانتر كه از نظر جنسي فعال هستند لازم است.)
گردآوري: نرگس رحمتي
منابع
1- كنترل بيماري هاي واگير دار در انسان، دكتر جيمز چن، ترجمه دكتر حسين صباغيان
2- راهنماي جامع بيماري هاي كبد و هپاتيت در ايران، دكتر سيد مويد علويان
3- اصول طب داخلي هاريسون 2005 (گوارش) دكتر سيد محمود اسحق
4- اصول طب داخلي هاريسون 2005 ( بيماري هاي عفوني باكتريال دكتر قمر تاج خطايي و دكتر مهرناز تدين 5- اصول طب داخلي هاريسون 2005 (ويروس، تك ياخته، ايدز، كرم) دكتر قمر تاج خطايي و دكتر محسن ملك علايي
منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران