• بيماري‌هاي آتوپيك
آلرژي از ديرباز يكي از مسائل رايج و شايع در پزشكي بوده و همواره محققين در پي يافتن عوامل مسبب آن و درمان اين عوامل بوده‌اند. آتوپي بر يك واكنش آلرژيك دلالت دارد و حالتي است كه فرد را مستعد ابتلا به بيماري‌هايي كه با واسطه lgE ايجاد مي‌شوند، مي‌كند مانند: رينيت آلرژيك، آسم و درماتيت آتوپيك. در كودكاني كه والدين آتوپيك دارند، احتمال ابتلا به آتوپي‌ها 30 درصد است. شيوع بيماري‌هاي آتوپيك در شيرخواراني كه از شير مادر تغذيه مي‌شوند كمتر است.
1.آسم
كلمه Asthma از زبان يوناني گرفته شده و به معني تنگي نفس است. تنگي قابل برگشت راه هوايي ثانويه به انقباض عضله صاف، ادم و التهاب ديواره راه هوايي يا مسدود شدن راه هوايي به وسيله موكوس و همچنين انسداد شديدي كه چند روز يا چند هفته باقي بماند، آسم مداوم يا status asthmaticus نام دارد. 4 تا 5 درصد بالغين و 5 تا 10 درصد كودكان حملات آسمي را تجربه مي‌كنند.
•عوامل برانگيزنده آسم
الف: آلرژي‌هاي محيطي
– غذا
غذاهاي دريايي(حلزون، ماهي، ميگو)، تخم مرغ، آجيل، شكلات
در كودكان زير يك سال مصرف غذاهايي مثل عسل، آجيل ، بعضي ميوه‌ها و سبزي‌ها مانند اسفناج، كيوي، توت، آلبالو و … ممكن است زمينه‌اي براي ايجاد آلرژي در بزرگسالي شود.
– گياهان
درختان، گلها، هاگها، چمن‌ها، درختان زبان گنجشك، چنار، گردو، نارون، سرو، كاج تبريزي و در اوايل بهار گياهان پرورش يافته مانند گل رز، گل ابريشم، ياس و برگ مو مي‌توانند آلرژي زا باشند.
14 درصد كودكان نسبت به گرده گياهان حساسيت دارند.
26 درصد كودكان نسبت به گرده چمن‌ها حساسيت دارند.
27 درصد كودكان نسبت به گرده علف‌هاي هرزه حساسيت دارند.
– پرها
بالش يا متكاي پر، پشم و كرك
– پوست حيوانات
سگ، گربه، خرگوش، جوجه
– گرد و غبار
فرش، جارو، گردگير، فيلترهاي كثيف، گرد و غبار كولرها
– پاك كننده‌هاي خانگي
پوليش‌ها، حلال‌هاي پاك‌كننده، تينر
– هوا و درجه حرارت
آلودگي هوا، سرما يا گرماي زياد، تغييرات فصلي مانند خشكي يا رطوبت زياد
آلوده كننده‌هاي صنعتي: بخارات چوب، گرد و غبار يا دود صنعتي، فلزات، گياه كتان
– عوامل ديگر
پودرها، عطرها، تنباكو، سيگار، پيپ، پتوي كودك، عروسكهاي پوليشي
ب: فاكتورهاي داخلي
– عفونت‌هاي ريوي، سرماخوردگي، آنفلوآنزا، ويروس‌ها. به طوري كه در بسياري از كودكان، حالت آسم متعاقب ابتلا به عفونت‌هاي ساده دستگاه تنفس فوقاني بروز مي‌كند.
– خستگي و ورزشهاي سنگين خصوصا در هواي سرد
– عوامل عاطفي مانند اضطراب و استرس بيش از حد
توجه : از جمله عوامل خطر ساز براي ابتلا به آسم مداوم مي‌توان به آسم شديد همراه با رينيت آلرژيك، آلرژي به گياهان و گربه، سابقه خانوادگي آسم، عفونت مجاري هوايي تحتاني در شيرخوارگي و سيگار كشيدن مادر اشاره كرد.
•علايم و نشانه‌ها
ويزينگ (خس خس)، سرفه، تنگي نفس، تاكي پنه (افزايش تعداد تنفس به صورت غيرطبيعي)، درد قفسه سينه.
اين علائم در حملات حاد، شايع هستند اما علائم دير رسي بوده و هميشه وجود ندارند. همچنين سابقه سرفه دائم، سرفه شبانه، سرفه ناشي از ورزش، استفراغ پس از سرفه و سرفه به دنبال تماس با هواي سرد مطرح كننده آسم هستند.
2.رينيت آلرژيك
به علت اثر آلرژن‌ها روي مخاط بيني بروز مي‌كند، نزديك به 20 درصد مردم علايم رينيت آلرژيك را دارند و اغلب اولين بروز علايم در دوره كودكي رخ مي‌دهد. آلرژي فصلي معمولا قبل از 3 سالگي رخ مي‌دهد كه شايع‌ترين اختلال مزمن در كودكان بوده و 4 تا 5 درصد شيوع دارد.
•علايم و نشانه‌ها
احتقان و خارش بيني، عطسه مكرر و مزمن، ماليدن بيني، سرفه خشك مكرر، تنفس دهاني، چشم ها قرمز و خارش دار، اشك ريزش، ايجاد چين زير پلك، شاخك‌هاي بيني متورم، وجود شيار عرضي بيني
•پيشگيري
اجتناب از مواد آلرژن، زدودن گرد و غبار رختخواب و محيط اطراف، كاهش تماس با حيوانات خانگي
3.آلرژي دارويي
قسمتي از واكنش‌هاي ناخواسته ايجاد شده توسط دارو را شامل مي‌شود، فقط 5 درصد بالغين حساسيت دارويي واقعي دارند. كودكان در مقايسه با بالغين شيوع حساسيت دارويي پايين تري دارند.
4.آلرژي غذايي
غذاها يكي از شايع‌ترين علل آنافيلاكسي هستند. 6 درصد كودكان و كمتر از 1 درصد بالغين آلرژي غذايي دارند.
شايع‌ترين آلرژن‌هاي غذايي در بچه‌ها، شير، تخم مرغ، سويا، گندم، بادام زميني و … است. آلرژي به شير، تخم مرغ، سويا و گندم معمولا پس از 3 سالگي ديده مي‌شود.
شايع ترين آلرژن‌هاي غذايي بالغين بادام زميني، خشكبار، ماهي و آبزيان دريايي مانند ميگو، صدف و … است.
•علايم و نشانه‌هاي آلرژي غذايي
– تظاهرات پوستي
– تظاهرات ريوي
– درماتيت آتوپيك، كهير
– عطسه و آبريزش بيني، سرفه و ويزينگ
– تظاهرات گوارشي
– آنافيلاكسي
– تهوع، استفراغ، درد شكمي و اسهال
– افت فشارخون و تاكي كاردي (افزايش ضربان قلب به صورت غيرطبيعي)
5.درماتيت آتوپيك
3 تا 5 درصد كودكان را قبل از 5 سالگي مبتلا مي‌سازد.
1- در شير خوارگي (2 ماهگي تا 5 سالگي): صورت، سطوح باز دستان و قفسه سينه دچار ضايعات خشك و قرمز رنگ مي‌شود.
2- در كودكان بزرگتر ( 4 تا 15 سالگي): ضايعات در قدام آرنج، روي مچ‌ها و دست‌ها ظاهر مي‌شود به طور تيپيك اين ضايعات قرمز رنگ، خشك، برجسته، خراشيده و … به نظر مي‌رسند.
3- در شكل بالغين دست‌ها و پاها، پلك‌ها، گردن، چين‌هاي پوستي و قسمت‌هاي بالاي دست مبتلا مي‌شوند. از جمله نشانه‌هاي درماتيت آتوپيك لكه‌هاي كم رنگ و پوسته دار بر پوست كه با آفتاب بدتر مي‌شود، مي‌باشد.
•بهترين روش پيشگيري
1- مراقبت از پوست: بيمار بايد از صابون، دترژن‌ها، حلال‌ها، مواد شيميايي، لباس پشمي و اكريليك كه سبب خشكي پوست مي‌شوند و همچنين گرماي بيش از حد دوري كند. هيدراسيون پوست، خارش را به نحو چشمگيري كم مي‌كند. براي اين كار مي‌توان 1 تا 4 بار دوش گرفت و بلافاصله پوست را با نرم كننده‌ها مرطوب نمود.
2- استفاده از استروئيدهاي موضعي
3- آنتي‌هيستامين‌ها
4- استفاده از كرم‌ها و چرب‌كننده‌هاي مختلف
در كودكان كه به روشهاي درماني فوق پاسخ نمي‌دهند حتما بايد آلرژي غذايي را در نظر گرفت.
6.بيماري سرم
نوع سوم واكنش حساسيت است كه در نتيجه پاسخ ايمني به پروتئين‌هاي خارجي و تشكيل كمپلكس ايمني به وجود مي آيد. معمولا بر اثر حساسيت به داروهايي مانند پني‌سلين، سفالوسپورين‌ها خصوصا سفالكسين و سولفوناميدها ايجاد مي‌شود و با شيوع كمتر ممكن است در اثر واكنش به آنتي توكسين‌هاي با منشا حيواني (آنتي لنفوسيت‌ها، ضد سم مار، آنتي بوتوليسم‌ها) و گاهي عفونت ويروسي مزمن ايجاد شود.
•علايم و نشانه‌ها
– تب
– احساس كوفتگي بدن
– كهير و بثورات جلدي خارش‌دار
– آرتريت و آرترالژيا (درد و تورم مفاصل كوچك دست و پا)
– شكايات گوارشي (كرامپ، تهوع، استفراغ)
– بزرگي غدد لنفاوي و آنژيوادم (ورم موضعي)
7.كهير و آنژيوادم
كهير با ضايعات برجسته خارش دار و اريتماتو (قرمزي) با اندازه‌هاي مختلف و ناپايدار مشخص مي‌شود. آنژيوادم بافت‌هاي زير جلدي را درگير مي‌سازد و ممكن است همراه با كهير باشد. آنژيوادم بدون كهير فاقد خارش است.
اگر كهير كمتر از 6 هفته باشد حاد و اگر بيشتر از 6 هفته باشد مزمن ناميده مي‌شود.
كهير حاد و مزمن علل بسياري دارد. كهير حاد به احتمال بيشتري با واسطه lgE است و در افراد جوان ديده مي شود و معمولا خوش خيم است. آلرژي نقش مهمي در كهير مزمن ندارد و در اكثر موارد هيچ علتي براي آن پيدا نمي‌شود.
عواملي مانند ورزش، گرما، هيپرتيروئيديسم كهير را تشديد مي‌كند.
8.آنافيلاكسي
نوعي واكنش حاد عمومي آلرژيك مي‌باشد. افزايش حساسيت به داروها (آنتي بيوتيك‌ها، محصولات خوني)، غذاها (بادام زميني، غذاهاي دريايي، شير،…)، لاتكس (مواد پلاستيكي مانند دستكش‌هاي پلاستيكي) و نيش حشراتي مانند زنبور باعث آنافيلاكسي مي‌گردد. پني‌سيلين بيشتر از هر داروي ديگري سبب آنافيلاكسي مي‌شود. در بيماراني كه سابقه آنافيلاكسي به تخم مرغ وجود دارد، تزريق واكسن‌هايي كه حاوي پروتئين تخم‌مرغ هستند (آنفلوآنزا، تب زرد و MMR ) ممنوع مي‌باشد.
بيماراني كه به لاتكس حساسيت دارند نبايد موز و كيوي بخورند.
9.افزايش حساسيت به پني سيلين
پني‌سلين شايع ترين علت واكنش دارويي آلرژيك وخيم در كودكان است. آنافيلاكسي به دنبال مصرف تزريقي، خوراكي، موضعي و استنشاقي گزارش شده، اما شايع‌ترين حالت به دنبال تزريق است.
پني‌سيلين مي‌تواند طيفي از واكنش‌هاي افزايش حساسيت را ايجاد نمايد. واكنش‌هاي سيستميك (آنافيلاكسي و اسكوليت)، جلدي (كهير، آنژيوادم، راشهاي ماكوپاپولر)، خوني (كم‌خوني)، كليوي (نفريت بينابيني).
به دنبال مصرف آمپي‌سيلين در 5 تا 10 درصد كودكان ممكن است راشهاي ماكوپاپولر غير كهيري ايجاد شود. درمان با قطع دارو صورت مي‌گيرد و در صورتي كه نياز به تجويز پني‌سيلين به فرد آلرژيك باشد بايد ابتدا حساسيت‌زدايي صورت گيرد.
10.نقص ايمني اوليه
بيش از 70 نوع نقص سيستم ايمني اوليه تشخيص داده شده (نقص سلولهاي B ، سلولهاي T ، و نقص تركيبي، نقص كمپلمان C3 وC2، نقص فاگوسيت‌ها و …) ممكن است باعث واكنش‌هاي حساسيتي شوند.
11. سندرم دي‌جرج: اختلال تكاملي قوس چهارم برونشيال و كيسه سوم و چهارم برونشيال كه منجر به هيپرپلازي تيموس و پاراتيروئيد مي‌شود و اغلب نقص ژنتيكي كروموزوم 22 باعث اين سندرم مي‌شود.
12. سندروم آتاكسي تلانژكتازي
بيماري ژنتيكي كه منجر به ضعف كاركرد سيستم ايمني مي‌شود.
تهيه و تنظيم: نرگس رحمتي زير نظر دكتر پيمان رستگاري، متخصص اطفال منابع 1- بيماري‌هاي كودكان. اسكات كاهان. كاتلين د. آنتونيس 2- مروري سريع بر بيماري‌هاي كودكان (خلاصه نلسون 2002) 3- كتاب بيماري‌هاي داخلي دكتر حجت اله اكبر زاده پاشا 4- www.koodakaneh.com
منبع خبر : مركز بهداشت و درمان دانشگاه تهران
