کبد اندام مهمي در بدن است که بدون آن ادامه حيات غيرممکن است. کبد به وزن تقريبي 1500 گرم، بزرگترين غدۀ بدن است،
افزایش مصرف غذاهای چرب و آماده، و عدم فعالیت مناسب یا گسترش زندگی ماشینی، بیماری‌های مختلفی به همراه آورده است. درگیری کبدی، از جمله مضرات مصرف مواد غذایی نامناسب می باشد. امروزه متاسفانه بیماری کبد چرب که نسبتاً شایع شده است، با وزن بیمار ارتباطی مستقیم دارد و با توجه به افزایش چاقی در جوامع مختلف (از جمله ایران) نیز رو به افزایش است
کبد چرب چیست؟
منظور از کبد چرب، رسوب چربی (عمدتاً از چربی‌های خنثی مثل تری گلیسیرید) در کبد است که در رابطه با مصرف الکل می تواند باشد که به آن “Alcoholic Fatty Liver” می گویند، یا بدون مصرف الکل و یا در حضور میزان بسیار جزیی از الکل (که برای کبد خطر ساز نیست) ایجاد می شود که تحت عنوان کلی “Non Alcoholic Fatty Liver” (بیماری کبد چرب غیر الکلی) گفته می شود.
رسوب چربی در کبد از نظر شکل ذرات چربی و از نظر اهمیت بالینی و فیزیوپاتولوژی به دو نوع زير تقسيم مي شود :
1. Micro Vesicular
2. Macro Vesicular
آنچه مورد بحث فعلی است نوع “Macro Vesicular” است، یعنی رسوب ذرات درشت چربی در سلول‌های کبد که به جابجا شدن ارگان‌های داخل سلولی منجر می شود، اما فعالیت آنها را مختل نمی سازد. این عارضه در حال حاضر نسبتاً شایع بوده و روز به روز ارزش بیشتری در بیماران مزمن کبدی (که علت خاصی برای بیماری شان پیدا نمی شود) پیدا می کند.
میزان شیوع بیماری کبد چرب تا چه حد است؟
شیوع کبد چرب در جوامع مختلف گوناگون است. براساس آماری، شیوع کبد چرب غیر الکلی 9-7 درصد در کشورهای غربی و 2/1 درصد در ژاپن گزارش شده است. البته این آمار بیان گر درصد واقعی کبد چرب نمی تواند باشد.
احتمال پیدایش کبد چرب غیرالکلی با وزن بیمار ارتباط مستقیم دارد و با توجه به افزایش چاقی در جوامع مختلف از جمله ایران، شیوع این عارضه نیز رو به افزایش است.
این عارضه در چه افرادی نمود پیدا می کند؟
در کسانی که عوامل خطر پیدایش کبد چرب را دارند، مثل افراد چاق، مبتلایان به دیابت و چربی خون بالا و بی تحرک.
مصرف بعضی داروها نیز می تواند باعث رسوب چربی در کبد شود. در این زمینه می توان به استروئید، ویتامین A، متوتروکسات، آسپیرین، آمیودارون و استروژن سنتیک اشاره نمود. همچنین کاهش سریع وزن در کسانی که قبلاً به چاقی مبتلا بوده‌‌‌اند، می تواند این عارضه را در پی داشته باشد.
در کسانی که سوء تغذیۀ پروتئینی دارند یا به سبب چاقی مفرط، جراحی‌های پیوند بای پس(Bypass) روده‌ای انجام داده‌اند نیز کبد چرب دیده می شود. به دنبال تغذیۀ وریدی طولانی مدت نیز این عارضه بروز می کند.
در زمینۀ بعضی بیماری‌های مزمن از جمله: کولیت زخمی نیز کبد چرب گزارش شده است.
در مواردی نیز هیچ علت یا بیماری زمینه ای برای کبد چرب پیدا نمی شود. بنابراین در کسی که دارای آنزیم‌های کبدی Alanine aminotransferease (ALT), aspartate aminotransferase (AST) افزایش یافته در آزمایش می باشد و هیچ علتی برای آن پیدا نمی شود، باید به فکر کبد چرب بود .
قابل ذکر است بیماری کبد چرب در هر سنی دیده می شود، اما بیشترین شیوع آن بین 40-60سالگی است. همچنین )”Non Alcoholic Steatohepatitis” کبد چرب غیرالکلی همراه با التهاب در نسج کبد) در خانم‌ها شایع‌تر است.
علائم بیماری کبد چرب چیست؟
در بیشتر موارد این عارضه بدون علامت است و پزشک در بررسی آزمایشگاهی یا “سونوگرافی” یا “سی تی اسکن” که به علل دیگر انجام می شود، متوجه آن می شود.
فرد به ندرت از ضعف و خستگی و احساس سنگینی و فشار در ناحیۀ فوقانی و راست شکم شاکی است، به خصوص این علائم در مواردی که کبد چرب سریع ایجاد شده باشد، بیشتر بروز می کند.
درد شدید غیرقابل تحمل، زردی، تب، لرز در کبد چرب دیده نمی شود و در معاینۀ فیزیکی نیز تنها علامت “حساس بودن لبۀ کبد” در لمس است.
درمان كبد چرب:
اگرچه درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری های زمینه ای از قبیل: کاهش وزن، چربی خون، دیابت و یا قطع نمودن داروهای مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه به طورخودسرانه) می توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمایید و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی نمایید که منجر به درمان این بیماری گردد.
از مصرف الکل که عملکرد طبیعی کبد را دچار اختلال می نماید، جدا باید پرهیز نمایید.
نکات درمانی کلیدی:
شما می توانید زیر نظر متخصصین تغذیه و گوارش، سیر بیماری کبد چرب را محدود و کنترل نمایید. برای کنترل کبد چرب توجه به نکات ذیل اهمیت کلیدی دارد:
کم کردن وزن: از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن، انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم های برق آسا خود می تواند سیر بیماری را بدتر نماید. خیلی از بیماران چاق که به تازگی متوجه کبد چرب خود شده اند، به دلیل ترس از عوارض این بیماری، به رژیم های غذایی سخت روی می آورند که این بیماری را ریشه کن نمایند، ولی علاوه بر ابتلا به عوارض این نوع رژیم ها، گاه سیر کبد چرب را نیز بدتر می نمایند.
لذا انتخاب منطقی رژیم غذایی، کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه، و کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم در هفته توصیه مي شود. اگر شما از افزایش وزن زیادی رنج می برید، جالب است بدانید که با کاهش وزن مختصر در حدود 10 درصد از وزن اولیه نیز در خیلی از موارد سیر بیماری را می توانید کنترل نمایید
پیشگیری:
برای جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب، سه نکته اساسی ذیل را فراموش نکنید:
رژیم غذایی سالم: شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی های مفید برای خود انتخاب کنید.
جلوگیری از افزایش وزن به ویژه چاقی شکمی، داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم کمک می نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.
هنگام استفاده از داروها کاملا مراقب باشید و از مصرف الکل جدا پرهیز نمایید
منبع خبر: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
