هموروئيدها بالشتكهايي از بافت زير مخاطي هستند كه حاوي شريانچهها، وريدها و رشتههاي عضلاني صاف ميباشند و در مجراي مقعد قرار دارند. سه بالشتك هموروئيدي در موقعيت جانبي چپ، قدامي راست و خلفي راست واقع شدهاند. هموروئيدها به عنوان بخشي از مكانيسم كنترل دفع عمل نموده و موجب مسدود شدن كامل مجراي مقعد در حين استراحت ميشوند.
به سادهترين زبان، به واريس ِمقعد، هموروئيد يا بواسير گفته ميشود و خود واريس، اتساع و گشاد شدن بيش از حد سياهرگهاي يك عضو است. چندين عامل در تشكيل بيماري هموروئيد دخيل هستند كه شايعترين آنها عبارتند از ارث، تغذيه نامناسب(پرخوري)، چاقي، غذا و داروها، شغل، كم تحركي، نشستن و يا ايستادن طولاني، مسائل روحي و رواني، سن، تغييرات هورموني، عفونت، حاملگي، ورزشهاي سنگين، بلند كردن اشيا سنگين، سرفههاي مزمن نظير برونشيت مزمن، عادات بيرونروي نادرست از قبيل زور زدن نادرست براي دفع مدفوع يا نشستن طولاني مدت در توالت، استفراغهاي طولاني مدت، لباسهاي تنگ، يبوست و اسهال مزمن.
مهمترين و اصليترين عامل مستعد كننده هموروئيد، افزايش فشار داخل عروق وريد شكمي است و اكثر عوامل ذكر شده فوق از طريق افزايش فشار وريدهاي مقعد باعث بوجود آمدن هموروئيد ميشوند.
• علايم هموروئيد
اكثراً هموروئيد بدون خطر ميباشد و به جز خونريزيِ محدود، علامتي ندارد. اگر شما هموروئيد داريد ممكن است متوجه يك يا چند علامت زير شويد: خونريزي كه معمولا همراه با مدفوع و يا پس از دفع به صورت قطره قطره يا خون پاشي خواهد بود (شايعترين علامت)، درد، خارش، سوزش، ترشح مواد بلغمي و تحريك اطراف مقعد.
آيا ممكن است هموروئيد باعث كم خوني شود؟
بله. شايعترين تظاهر هموروئيد، خونريزي است و اگر براي مدت طولاني وجود داشته باشد و يا شديد باشد و شخص از تغذيه كافي و مناسبي برخوردار نبوده و آهن مورد نياز بدنش تأمين نشود، ميتواند منجر به كم خوني فقر آهن شود.
آيا اسهال ميتواند موجب خونريزي از هموروئيد شود؟
بله. همانند يبوست كه موجب صدمه به جدار هموروئيد و در نتيجه خونريزي ميشود، اسهال نيز ميتواند موجب خونريزي شود و جهت درمان بايستي اسهال كنترل شود.
• انواع هموروئيد
دو نوع هموروئيد ممكن است ايجاد شود.
الف) هموروئيد داخلي
شايعترين تظاهر هموروئيد داخلي، خونريزي از مقعد است كه ممكن است همراه با اجابت مزاج (روي مدفوع و نه مخلوط با آن) و يا در پايان اجابت مزاج (به صورت خون خالي و معمولا چند قطره) باشد كه معمولا همراه با درد نيست.
در هموروئيد داخلي فقط در صورت بروز زخم يا سياه شدن هموروئيد و يا بيرون زدن غير قابل بازگشت آن به خارج از مقعد، درد وجود خواهد داشت. در برخي موارد ممكن است شخص پس از يك اجابت مزاج و تخليه روده همچنان احساس وجود مدفوع و عدم تخليه كامل روده داشته باشد. گاهي ممكن است توده هموروئيد بزرگ باشد و در طي زور زدن يا اجابت مزاج بيرون بزند و شخص با لمس كردن مقعد متوجه آن شود كه خوشبختانه در غالب موارد خود به خود بالا رفته و به اصطلاح جا ميافتد. مسائل ديگري ممكن است علايمي شبيه به علايم هموروئيد ايجاد كنند؛ يك شقاق (ترك خوردگي كانال مقعد كه بايد از هموروئيد افتراق داده شود) ممكن است خودش را در كانال مقعدي ظاهر كند و باعث درد و خونريزي شود.
ب) هموروئيد خارجي
هموروئيد خارجي معمولا با وجود يك يا چند برجستگي نخودي يا لوبيايي شكل در دهانه مقعد و گاهي بروز دردِ نه چندان شديد در موقع اجابت مزاج مشخص ميشود. ممكن است خونريزي نيز رخ دهد. از عوارض نسبتا مهم هموروئيد خارجي، لخته شدن خون درون رگ است كه با درد نسبتاً شديد و حساسيت روي ناحيه مربوطه مشخص ميشود.
برجستگي پوستي يا Skin tag (پوست اضافه فيبروزهاي كه درحاشيه سوراخ مقعد قرار دارد و باقيمانده يك هموروئيد خارجي است) و هموروئيد خارجي ممكن است باعث خارش ناحيه مقعد شوند و اگر بزرگ باشند ازلحاظ بهداشتي مشكل ايجاد ميكنند.
• تشخيص
هموروئيد خارجي با شرح حال ومعاينه توسط پزشك به راحتي تشخيص داده ميشود اما در مورد هموروئيد داخلي، اگر چه بامعاينه و شرح حال ممكن است تشخيص داده شود ولي جهت رد ساير علل احتمالي و مهم (خصوصاً در افراد ميانسال به بالا) آندوسكوپي نيز انجام ميشود.
لازم به يادآوري است كه هر خونريزي از مقعد را نبايد به حساب هموروئيد گذاشت. همچنين بيماريهاي ديگري كه ممكن است ظاهري شبيه به هموروئيد داشته باشند بايد از هموروئيد افتراق داده شوند مانند تودههاي راست روده يا مقعد (نظير پوليپ، آدنوم و يا سرطان) برگشت راست روده به خارج، برجستگي پوستي يا Skin tag ، زگيل تناسلي و …. .
به هر حال تشخيص نهايي با معاينه توسط پزشك معالج و انجام اقدامات لازم امكان پذير است.
• درمان
درمان هموروئيد شامل كنترل خونريزي، درمان عوارض هموروئيد، درمان خود هموروئيد ودرمان هموروئيد درزمينه حالات وبيماريهاي خاص (مانند حاملگي، بيماريهاي التهابي روده، بيماران نخاعي) ميباشد.
1-كنترل خونريزي
خوشبختانه خونريزي از هموروئيد يك حالت خود محدود شونده بوده و اكثراً با تمهيدات طبي زير كنترل ميشود :
– در صورت امكان برطرف نمودن عامل مستعد كننده هموروئيد (از جمله عدم زور زدن، داشتن فعاليت مناسب، رفع يبوست و داشتن رژيم غذايي مناسب و …)
– افزايش مصرف فيبر غذايي (استفاده بيشتر از سبزيجات و ميوهجات) و در صورت لزوم استفاده از داروهاي ضد يبوست با تجويز پزشك (نظير پودر سبوس گندم، شربت شير منيزي و …)
– استفاده از لگن آب گرم (40 درجه سانتي گراد) روزانه 3 بار، هر بار به مدت 10 تا 20 دقيقه. علت تأثير نشستن داخل لگن آب گرم، كاهش تون و فعاليت اسفنگترهاي مقعد است (افزايش فعاليت عضلات مقعد يكي از عوامل مستعد كننده هموروئيد است).
– استفاده از تركيبات موضعي ضد هموروئيد: داروهاي آنتي هموروئيد به دو شكل پماد و شياف تهيه و در دسترس ميباشد كه شكل شياف آن براي درمان هموروئيد داخلي و تا حدي خارجي و شكل پماد آن براي هموروئيد خارجي مورد استفاده قرار ميگيرد.
2-درمان عوارض هموروئيد
در صورت ايجاد لخته در هموروئيد بهتر است در همان 48 تا 72 ساعت اول با عمل جراحي اقدام به برداشتن آن نمود. در صورتي كه 72 ساعت از ايجاد لخته گذشته است به علت جذب خود به خود و فروكش نمودن درد، بهتراست بيمار با يك سري درمانهاي محافظه كارانه تحت نظر قرار گيرد مانند استفاده از لگن آب گرم (به روشي كه گفته شد)، افزايش مصرف فيبر (در صورت وجود يبوست)، برطرف نمودن عوامل مستعدكننده و استفاده از مسكن ساده (استفاده از استامينوفن كدئين به دليل يبوستزايي و تشديد مشكل، توصيه نميشود). در صورتيكه پس از 24 ساعت از شروع درمان درد تخفيف نيافت و يا تشديد شد مراجعه به پزشك الزامي است. دراين شرايط معمولاً نياز به برداشتن هموروئيد است.
در صورتي كه هموروئيد بيرون زده و به طور خود به خود به داخل بر نميگردد اغلب پزشك با انجام بيحسي آن را به داخل بر ميگرداند در غير اين صورت توصيه به برداشتن هموروئيد ميشود.
3-درمان هموروئيد
اكثر علائم هموروئيد بدون جراحي كنترل ميشوند اما در موارد زير درمان جراحي توصيه ميشود:
– هموروئيدهاي متعدد و بزرگ
– درد غير قابل كنترل و آزار دهنده
– عدم پاسخ به درمانهاي طبي
– خونريزيهاي مكرر و فراوان
– بروز بيش از يك بار ايجاد لخته در هموروئيد
– ايجاد اختلال در بهداشت شخصي
– همراه بودن با شقاق در مقعد كه نياز به جراحي دارد
• پيشگيري از بروز و عود هموروئيد
– مواد غذايي غني از فيبر استفاده كنيد: مصرف سبزيجات (از قبيل گل كلم، هويج، گلابي) ميوهجات (مانند آلبالو، گيلاس، پرتقال، انگور) حبوبات (مانند لوبيا، باقالا و عدس) و غلات را افزايش دهيد.
– مقادير كافي مايعات بنوشيد:روزانه حداقل 8 تا 10 ليوان آب يا مايعات غير شيرين بنوشيد.
– استفاده از فيبرهاي غذايي آماده: اگر با اصلاح تغذيه خود همچنان يبوست داريد، از فيبرهاي آماده استفاده كنيد. براي جلوگيري از نفخ، بهتر است به تدريج مقدار مصرف فيبر را افزايش دهيد و در ضمن حتماً آب به ميزان كافي مصرف كنيد، در غير اين صورت خود اين مواد موجب يبوست خواهند شد.
– فعاليت بدني كافي و مناسب: يك فعاليت بدني مناسب و منظم در جلوگيري از يبوست و نيز بهبود خونرساني بافتها و فعاليت مناسب عروق بسيار حايز اهميت است. سادهترين روش براي اين منظور پيادهروي نسبتاً تند حداقل 3 تا 4 بار در هفته و هر بار به مدت حداقل نيم ساعت است. از فعاليتهاي بدني كه با زور زدن همراه هستند مثل وزنه برداري خودداري كنيد.
– اجتناب از نشستن يا ايستادن طولاني مدت:تا حد امكان از نشستن يا ايستادن براي مدت طولاني خودداري كنيد و در صورت اجبار هر نيم ساعت حركت نموده و يا در جا عضلات خود را منقبض و شل نماييد.
– زور نزنيد: در هنگام اجابت مزاج سعي كنيد زور زيادي نزنيد و به محض احساس اجابت مزاج، آن را به تأخير نياندازيد.
– لباس: از پوشيدن لباس تنگ و سفت و بستن كمربند خودداري كنيد.
– كاهش وزن: اگر چاق هستيد، وزن خود را به طور معقول كاهش دهيد.
توجه: در صورت وجود هر يك از حالات زير در اولين فرصت ممكن به پزشك خود مراجعه نماييد.
– تغييرات در عادات اجابت مزاج براي مدت چند هفته
– مخلوط بودن مدفوع با خون
– مدفوع سياه يا قيري رنگ ]به شرطي كه داروهاي خاصي نظير هماتينيك (قرص آهن) ويا بيسموت مصرف نكرده باشيد[
– خونريزي شديد همراه با سياهي رفتن چشمها يا تپش قلب
گردآوري:مريم فتحي
زير نظر :دكتر عصمت السادات هاشمي متخصص جراحي عمومي
منابع:
http://publicerlation.tums.ac/.ir
سروش، احمد رضا؛ سيد اصغر ساداتيان. شناخت بيماري ها و توصيه هاي پزشكي، فتق، هموروئيد و خارش مقعد. چاپ اول انتشارات نور دانش 1381 اصول جراحي شوارتز 2005
منبع خبر : مركز بهداشت و درمان دانشگاه تهران
با سلام من از حدود دوماه پیش دچار بواسیر شدم که یک ماه قبل به دکتر مراجعه کردم وگفت سه تا بواسیر دارم که یکی بزرگتراست خیلی رنج می کشم ودرد بی صدا است به نظر شما چقدر طول میکشه که خوب بشه من خیلی مراقب غذاهام هستم و تقریبا همه سایتهایی که در این زمینه هستند را مطالعه کردم ولی تاثیری نداشته
با سلام، خیلی مطلب خوبی نوشتید. ممنون.
من الان نزدیک به یک ماه است که دچار بواسیر هستم. پیش دکتر رفتم و به من پماد هیدروکورتیزون مخلوط با لیدوکائین داد. به همراه قرص دوکسیوم داد که هر 12 ساعت یک عدد بخورم.
پس از این یک ماه هنوز بواسیر من متورم است ولی درد ندارد. اگر ممکن است بگویید این عادی است یا اینکه باید تا الان خوب میشد؟
کلا چقدر طول می کشد تا خوب شود؟
با تشکر از شما