تب تیفویید یا تیفوس شکمی یک بیماری عفونی است که در اثر باکتری سالمونلا تیفی (نام علمی:Salmonella typhi)، از سرده سالمونلاها بروز میکند. این بیماری واگیردار بوده و از طریق غذا یا آب آلوده به مدفوع فردی بیمار منتقل میشود.
همهگیرشناسی
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۷، تعداد افراد مبتلا به تب تیفویید بین ۱۶ تا ۳۳ میلیون نفر میباشد، و سالانه بین ۵۰۰٬۰۰۰ تا ۶۰۰٬۰۰۰ تن از این بیماری تلف میشوند.
انتقال این بیماری از طریق جذب غذا یا آب آلوده به مدفوع فردی بیمار یا سالم ولی ناقل صورت میگیرد. تب تیفویید در کشورهای توسعهیافته بسیار نادر است. شیوع آن در آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی و جنوب آفریقا بیشتر است.
مشخصات بیماری
پس از آن که باکتریهای سالمونلا تیفی وارد دستگاه گوارش شدند، دیوارهٔ روده را سوراخ میکنند، و آنگاه، توسط ماکروفاژها بلعیده میشوند (فاگوسیتوز). در این میان، ساختار این باکتریها جهش یافته و دربرابر آنزیمهای ماکروفاژها مقاومت پیدا میکنند. به این ترتیب، این باکتریها درون ماکروفاژها باقی میمانند و توسط دستگاه لنفاوی درون ماکروفاژها تکثیر یافته و در سیستم رتیکولوآندوتلیال (شامل غدد لنفاوی و سلولهای طحال و کبد)، و سپس در سراسر بدن پخش میشوند.
دورهٔ نهفتگی آن حدود یک هفته است. روند بیماری تب تیفویید به طور معمول به ۴ دوره تقسیم میشود که هر کدام از آنها حدود یک هفته طول میکشد. در هفتهٔ اول بیماری دمای بدن فرد اندکی افزایش پیدا میکند، و او دچار سردرد، برادی کاردی، و در برخی موارد خونریزی بینی و درد شکم میشود. در این مدت تعداد گلبولهای سفید خون وی کاهش مییابند. سپتیسمی (ورود باکتری به خون) در این مرحله رخ میدهد.
در هفتهٔ دوم بیماری، فرد دچار تبی حدود ۴۰ درجه سانتیگراد، همراه با تعرق ولی بدون افزایش تعداد نبض میشود. این تب میتواند موجب هذیان نیز شود. در برخی از بیماران (حدود یکسوم آنان)، کهیرهایی قرمزرنگ بر روی پوست شکم یا قفسهٔ سینه ظاهر میشوند. درد یا ورم شکم، اسهال (و در برخی افراد یبوست) و بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی) از دیگر علایم این دوره هستند.
در هفتهٔ سوم، تب همچنان بالا میماند، و فرد میتواند دچار خونریزی در روده شود. از بین بردن باکتریهای سالمونلا تیفی موجب آزاد شدن اندوتوکسین آنها میشود. این ماده گاها موجب سوراخ شدن دیوارههای روده و خونریزی و در مواردی پری تونیت و حتی سپتی سمی شده، که موارد فوق میتوانند مرگآور باشند (احتمال آن حدود ۳۰٪ میباشد). خستگی و اغتشاش ذهنی از دیگر علایم این دوره میباشند. مواردی از کوله سیستیت، آبسههای متاستاتیک، و انسفالیت نیز در این فاز دیده شده اند. احتمال تب در روزهای آخر هفته قدری کاهش میبابد.
در مرحلهٔ چهارم، تب به آهستگی کاهش مییابد، و سایر علایم بیماری ناپدید میشوند.
جلوگیری و درمان
تشخیص این بیماری معمولاً از طریق آزمایش ویدال انجام میگیرد که آزمایش فوق در صورت وجود آنتی بادی ضد آنتی ژنهای سطحی ( آنتی ژن O ) یا آنتی ژنهای فلاژل ( آنتی ژن H ) مثبت میشود .
درمان تب تیفویید پس از کنترل عوارض بیماری و پایدار شدن علائم حیاتی با استفاده از آنتیبیوتیک ( قبلا کلرامفنیکل و امروزه فلوئوروکوئینولون یا سفتریاکسون) صورت میگیرد. از اقداماتی که به منظور پیشگیری بیماری انجام میگیرند میتوان رعایت بهداشت فردی و عمومی را نام برد. عدم آشامیدن آبهای ناسالم در مناطقی که بیماری در آن شایع است یکی دیگر از راههای پیشگیری میباشد.
به علاوه، واکسن تب تیفویید نیز در جلوگیری از ابتلا به آن مفید است.
منابع
ویکیپدیای