دکتر سیدعلیرضا مرندی وزیر بهداشت دوران دفاع مقدس، ناگفته‌هایی از چالش‌های تصویب قانون سیاست تنظیم خانواده و کنترل جمعیت را در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بازگو کرد.

وی که در حال حاضر نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی است، گفت:« مساله کنترل جمعیت نخستین بار پیش از انقلاب مطرح شد، اما نگرانی متدینین را به دنبال داشت، چراکه آنها معتقد بودند تنظیم خانواده‌ کاری خلاف شرع است، بنابراین از جانب مردم خیلی استقبال نشد و به همین علت رشد جمعیت در زمان طاغوت آن‌چنان تغییری نکرد، اما بعد از انقلاب هم برداشت همگان این بود که چون حکومت اسلامی است بنابراین حتما تنظیم خانواده‌ کار حرامی است و لذا نه تنها پیشرفتی در برنامه نبود، بلکه آنچه که از طریق وزارت بهداری برای پیشگیری از بارداری در اختیار مردم قرار می گرفت نیز منحل شد و عملا دیگر فعالیتی صورت نمی‌گرفت.»

وی ادامه داد:« به تدریج جمعیت افزایش پیدا کرد و جنگ تحمیلی هم بوقوع پیوست، وضعیت اقتصادی کشور بسیار بد شد، چراکه به دلیل موشک‌باران هر روزه عراق، بیش از یک میلیون بشکه نفت نمی‌توانستیم از پایانه‌های خارک استخراج کنیم، آن یک میلیون بشکه را هم به دلیل تبانی میان آمریکا، بلوک غرب و شرق بیشتر از هفت ــ هشت دلار نمی توانستیم بفروشیم، دولت‌های همسایه هم می‌خواستند جمهوری اسلامی را در این جنگ نابود کنند، بنابراین علاوه بر همدستی بر قیمت نفت، تبانی کردند که قیمت نفت را پایین نگهدارند تا به ایران ضربه بزنند، نفت را هفت و هشت دلار می‌فروختیم که ۵/۱ دلار آن هم صرف استخراج می‌شد، بنابراین چیزی باقی نمی‌ماند، عمده آن چیزی هم که باقی می‌ماند باید خرج دفاع مقدس می‌شد که وضعیت اقتصادی نابسامانی را برای کشور رقم زده بود.»

دکتر مرندی افزود:« بهداشت و درمان هم عمدتا باید در خدمت خط مقدم جبهه و شهرهای نیمه غربی کشور که زیرموشک‌باران و بمباران عراق مرتبا آسیب می‌دیدند قرار می‌گرفت، بنابراین وضعیت اعتبارات و امکانات بسیار محدود بود و مدارس آموزش و پرورش به چهار و پنج و حتی شش شیفت رسیده بودند، وضعیت غذا هم بسیار بد و جیره بندی شده بود و وضعیت بهداشتی مناسبی نداشت، شانه‌های تخم مرغی که با هزار مصیبت تهیه می‌شد نصفش شکسته بود، اما مردم بیچاره مجبور بودند بخورند با این که کاملا غیرسالم بود، خیلی از اقلام در بازار مطلقا وجود نداشت، کارخانه‌های محدودی داشتیم که آنها نیز عمدتا تعطیل و نیمه تعطیل بودند، بیکاری زیاد و تورم بالا، با همه این احوال عدم توجه به تنظیم خانواده و کنترل جمعیت، نرخ رشد جمعیت را به ۹/۳ رسانده بود.»

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ادامه داد:« در آن زمان معاون وزیربهداشت بودم و به استان‌های مختلف سفر می‌کردم، لذا با درک شرایط و مشاهده مشکلات با وزیر محترم وقت در زمینه‌ کنترل جمعیت مذاکره و مکاتبه کردم، حتی وقتی دیدم این مذاکرات و مکاتبات به جایی نمی‌رسد با این که خلاف قوانین اداری بود، مستقیم به عنوان معاون بهداشت وزارتخانه به نخست وزیر وقت نامه نوشتم و کنترل جمعیت و مشکلاتی که عدم کنترل جمعیت برای کشور ایجاد می‌کرد را مطرح کردم، با توجه به این که این پیگیری‌ها به جایی نرسید وقتی وزیر شدم مکاتبات را ادامه دادم، باز هم به جایی نرسید و مورد توجه دولت قرار نگرفت.»

دکتر مرندی خاطرنشان کرد:« روزی آقای زنجانی که آن زمان وزیر برنامه و بودجه بود در دولت مشکلات اقتصادی را مطرح کرد و گفت؛ با این وضعیت نمی‌توان کشور را اداره کرد رشد جمعیت بسیار زیاد است، زمانی چون وضعیت بهداشت مناسب نبود میزان مرگ و میر بالا بود و رشد جمعیت را پایین نگه می‌داشت اما از وقتی که مرندی مسوولیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را برعهده گرفته شاخص‌ها بهبود و مرگ و میر کاهش یافته است، لذا رشد جمعیت بسیار سرسام آور است.»

نماینده مردم تهران ادامه داد:« در آن جلسه هیات دولت از فرصت استفاده کرده و مساله کنترل جمعیت و سیاست تنظیم خانواده‌ و نامه‌هایی که نوشته بودم را مطرح کردم و گفتم الان زمان این بحث است، بالاخره با اصرار زیاد بحث را ادامه دادم،‌ دوستانی که حرفم را قبول داشتند، ساکت بودند و کسی از من در جلسه هیات دولت دفاع نکرد، اما عده‌ای که نظر مخالف داشتند، نظرات‌شان را ارایه کردند، زمانی که می‌خواستند بحث را خاتمه دهند اصرار زیادی کردم تا رای گیری شود که بالاخره نخست وزیر وقت با بی‌میلی رای گرفت و با کمال تعجب نصف به اضافه یک به نفع کنترل جمعیت و تنظیم خانواده‌ رای دادند و سیاست تنظیم خانواده و کنترل جمعیت در دولت تصویب شد، اما پس از آن هر چه پیگیری کردم مصوبه‌ای به من به عنوان وزیر بهداشت ابلاغ نشد.»

طراح سیاست تنظیم خانواده هم‌چنین تصریح کرد:« با پیگیری‌های بسیار زیاد این مصوبه به صورت خیلی محرمانه ابلاغ شد، اما مصوبه دولت که نباید محرمانه باشد، من این نامه را به سران سه قوه در آن زمان که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رییس جمهور، آقای موسوی اردبیلی رییس قوه قضاییه و آقای هاشمی رفسنجانی رییس مجلس شورای اسلامی بودند ارسال و تقاضای ارشاد کردم. همچنین رفتم پیش قائم مقام رهبری و ایشان بعد از بحث زیاد پذیرفتند که در ارتباط با افزایش جمعیت تبلیغ نکنند، چراکه ایشان و رییس قوه قضاییه وقت در خطبه‌های نماز جمعه برای افزایش جمعیت تبلیغ می‌کردند که در آنجا قائم مقام رهبری قول داد دیگر در این زمینه صحبتی نکند، اما گفت هیچ حرفی در ارتباط با کنترل جمعیت نیز نخواهد زد.»

عضو کمیسیون بهداشت و درمان گفت:« بالاخره در کمال ناامیدی از این که هیچ راهی نبود، خدمت حضرت امام خمینی (ره) نامه نوشتم و دغدغه‌هایی که از عدم اجرای سیاست تنظیم و خانواده و کنترل جمعیت داشتم را خدمت ایشان مطرح کردم، ‌عادت ایشان این بود که چند موضوع را در یک نامه به یک نفر منعکس می‌کرد، فکر می‌کنم آن زمان جواب نامه را به آقای انصاری که در دفتر ایشان کار می‌کرد، نوشتند و به مسایل مختلفی اشاره کردند از جمله مساله کنترل جمعیت، در کمال تعجب من، ایشان فرموده بودند” رشد جمعیت و تنظیم خانواده‌ مساله بسیار مهمی است که باید در محافل علمی و دانشگاهی و رسانه‌ای مورد بحث و بررسی قرار گیرد” از این فرصت استفاده و موضوع را مطرح کردم، در آن زمان به ندرت مورد مخالفت قرار گرفت کسانی که نظر موافق نسبت به موضوع تنظیم خانواده‌ نداشتند، اقلیت کوچکی بودند، اما اکثریت موافق اجرای سیاست تنظیم خانواده‌ بودند، این موضوع در تمام محافل مورد بحث قرار گرفت، به همین منظور لایحه‌ای از سوی وزارت بهداشت به هیات دولت نوشتم که مورد تصویب قرار گرفت و به مجلس شورای اسلامی ارائه شد در آنجا هم با تصویب مجلس تبدیل به قانونی شد که هم اکنون هم وجود دارد. این قانون این گونه است که اگر فرزند چهارم در خانواده‌ به دنیا بیاید هیچ‌گونه حمایت مالی و بهداشتی و درمانی از جانب دولت صورت نمی‌گیرد.»

دکترمرندی گفت:« با اجرای این قانون موضوع به نفع تنظیم خانواده‌ شد و دولت اعتبارات زیادی صرف اجرای این قانون کرد و نرخ رشد جمعیت از ۹/۳ درصد ظرف ۱۰ سال به ۴۱/۱ درصد و پس از آن پایین‌تر به حدود ۲/۱ درصد رسید، اما در سال‌های اخیر کمی افزایش یافته و به ۶/۱ رسیده است، بنابراین سیاست تنظیم خانواده قانونی است که اگر روزی خواستیم می‌توانیم آن را تغییر دهیم، مثلا می‌توانیم بگوییم دولت از این پس به جای سه فرزند یک یا دو یا ۱۰ فرزند را تحت پوشش‌های بهداشتی و درمانی قرار می‌دهد اما این مساله‌ای است که حتما باید توسط مجلس تبدیل به قانون شود.»

عضو کمیسیون بهداشت و درمان در مجلس با بیان این‌که قوانین را می‌توان براساس صلاح کشور تغییر داد، اظهار کرد:« اما این که صلاح کنونی کشور چیست، قطعا نیاز به کار کارشناسی دارد، الان اگر می‌توانیم براحتی دانش‌آموزان را تحت پوشش آموزش و پرورش قرار دهیم به این دلیل است که بیست و چند میلیون دانش‌آموز با اجرای سیاست تنظیم خانواده‌ به ۱۳ میلیون کاهش یافته و نزدیک به نصف شده است، کاهش جمعیت هم‌چنین تعداد مراجعین به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را کاهش داده، ضمن این که سبب کاهش بیماری‌ها هم شده و شغل و مسکن و امکاناتی از این دست بهبود یافته است، در نتیجه کشور توانسته نفسی بکشد.»

وزیر اسبق بهداشت هم‌چنین در ادامه گفت‌وگو با ایسنا یادآور شد:« آن زمان کشورهای اروپایی رشد جمعیت بسیار کمی داشتند، مثلا ایتالیا آن زمان ۷۰۰ سال یکبار جمعیتش دو برابر می‌شد اما جمهوری اسلامی هر ۱۷ ــ ۱۸ سال یکبار جمعیتش دو برابر می‌شد آن هم با وضعیت اسف‌باری که تشریح کردم مانند مدارس شش شیفته، اگر قرار بود همان وضعیت ادامه یابد مدارس آموزش و پرورش باید از شش شیفت به دوازده شیفت افزایش می‌یافتند.»

مرندی با تاکید بر این‌که مشکلات مسکن، اشتغال و ازدواج امنیت کشور را به مخاطره می‌اندازد، گفت:« لذا اگر هم اکنون وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی کشور بهتر شده به دلیل اجرای سیاست تنظیم خانواده‌ طی سال‌های گذشته است، هر چند هم‌اکنون هم تورم و بیکاری بالا داریم و مردم شکایت‌های زیادی مطرح می‌کنند، اگر الان دولت می‌تواند نفس بکشد به این دلیل است که امکان سیاست تنظیم خانواده‌ برایش فراهم شده، حال اگر احیانا خواستیم این سیاست را تغییر دهیم قطعا باید کار کارشناسی انجام دهیم که مشخص شود که جوابگوی چه تعداد جمعیت می‌توانیم باشیم تا مطابق با آن قوانین را تغییر دهیم، پیش از هر چیز لازمه تغییر سیاست تنظیم خانواده این است که ببینیم چطور کشوری می‌خواهیم داشته باشیم، آیا می‌خواهیم کشوری توسعه یافته داشته باشیم و به اهداف چشم‌انداز که توسط مقام معظم رهبری تدوین شده برسیم یا نه؟ آیا می‌خواهیم یک کشور فقیر داشته باشیم که فقر را میان خودمان تقسیم کنیم یا می‌خواهیم یک کشور پیشرو باشیم؟ آیا می‌خواهیم افراد کشور تحصیل کرده باشند یا بیسواد؟ اگر این موارد را در نظر نگیریم و ناپخته رشد جمعیت را افزایش دهیم، این افزایش رشد جمعیت میان طبقات تحصیل کرده و متمکن اتفاق نمی‌افتد، چرا که آنان برای یک میلیون تومان بچه به دنیا نمی‌آورند، آنها الان یک میلیون که هیچی صد میلیون دارند اما می‌خواهند فرزندان محدود اما تحصیل کرده و با تربیت داشته باشند، لذا هر چقدر به آنها بدهیم تعداد فرزندان را افزایش نمی‌دهند.»

نماینده مردم تهران در خانه ملت ادامه داد:« افرادی تعداد فرزندان را افزایش می‌دهند که از طبقات پایین اقتصادی و اجتماعی هستند و یک میلیون برایشان با اهمیت است، اما اگر آنها هم متوجه شوند که این پول ۱۸ ـ ۲۰ سال دیگر به دست‌شان می‌رسد اقدام به افزایش فرزندان نخواهند کرد، چون می‌دانند براساس سیاست تنظیم خانواده اگر فرزند چهارم متولد شود باید پول بیمارستان، دکتر و دارو را خودشان پرداخت کنند و هیچ کس دیناری به آنها کمک نمی‌کند.»

وی هم‌چنین خاطرنشان کرد:« به لطف خدا از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی سوء تغذیه در کشور وجود نداشته و از میان رفته که این هم به خاطر اجرای سیاست تنظیم خانواده‌ است، اگر دوباره جمعیت را افزایش دهیم خانواده‌های کم تمکن که به دنبال افزایش تعداد فرزندان می‌روند نمی‌توانند تغذیه مناسبی برای فرزندان‌شان تامین کنند، بنابراین سوء تغذیه شدت پیدا می‌کند، یا در مورد تحصیلات در حال حاضر هم صد در صد فرزندان کشور ثبت‌نام نمی‌کنند اگر هم ثبت‌نام کنند نمی‌توانند ادامه تحصیل دهند، چون کفش و کلاه و روپوش و …ندارند، بنابراین افراد باز مانده از تحصیل هم افزایش می‌یابد و دوباره سطح تحصیلات از آنچه که در حال حاضر است و خوب هم نیست بدتر می‌شود و فرزندان کسانی که در طبقات پایین اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار دارند از تحصیل باز می‌مانند، و الا افراد متمکن تحصیل کرده فرزندان کمتری دارند که مدارج عالیه دانشگاهی هم طی می‌کنند، آنها که از تحصیل باز می‌مانند و در حلقه فقر تا ابد گرفتار می‌شوند خانواده‌های طبقات پایین اقتصادی و اجتماعی هستند، بنابراین با تغییر چنین سیاست‌هایی فقط فقر را در بین خانواده‌ها گسترش می‌دهیم که معضلاتی دیگر نظیر بیکاری، تورم، عدم آموزش را به دنبال دارد و وابستگی کشور را به خارج بیشتر می‌کند.»

مرندی تاکید کرد: « اگر پیش از هرگونه تغییری این پیش‌بینی‌ها را نکنیم، دوباره به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و آموزشی اوایل و قبل از انقلاب باز می‌گردیم، فرق جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورها این است که ما مدعی اسلام هستیم، لذا نباید در حق اسلام جفا کنیم، باید اسلام را خوب معرفی کنیم، اسلام نگفته است که مردم باید بدبخت و بیچاره باشند، دنیا مزرعه آخرت است، اگر مردم فقر داشته باشند کشور توسعه یافته نمی‌شویم، جمهوری اسلامی باید الهام بخش کشورهای اسلامی و دیگر کشورها باشد، اگر اسلام را بد معرفی کنیم که اسلام فقر، فقیر، بیسوادی و گرسنگی است بهترین تبلیغ برای آمریکا است که بگوید اگر جمهوری اسلامی خواستید یک مشت فقیر و بدبخت و بیچاره و بیسواد و عقب مانده است به همین دلیل برای تغییر سیاست تنظیم خانواده‌ جهت افزایش یا کاهش جمعیت باید این موارد را مد نظر قرار دهیم.»

نماینده تهران گفت:« اگر دولت و وزرای کابینه این کارهای کارشناسی را انجام داده‌اند به ما هم ارائه کنند، ما که عاشق یک عدد یا قانون نیستیم، قانون برای رفاه مردم مملکت است، اگر ثابت شود ما می‌توانیم ۱۵ بچه داشته باشیم من خودم زیر آن پرچم سینه خواهم زد، چرا که سعادت و صلاح جمهوری اسلامی ایران را خواهانم، اصلا سیاست تنظیم خانواده‌ چیزی نیست که بخواهیم عاشق آن بشویم، لذا هر کار کارشناسی که نشان دهد می‌توانیم جمعیت را افزایش دهیم، قابل قبول است اما اگر همین طور بدون کار کارشناسی و عدله بگوییم می‌توانیم افزایش جمعیت داشته باشیم قابل قبول نیست، از رییس دولت و وزرا بعید است که بدون شواهد و مدارک کارشناسی در این خصوص اظهار نظر کنند.»

مرندی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که موضوع تغییر سیاست تنظیم خانواده در کمیسیون بهداشت و درمان چندین بار مورد اعتراض واقع شده، گفت:« اعضای کمیسیون بیان می‌کنند که وزیر رفاه بر اساس کدام کار کارشناسی چنین مساله‌ای را مطرح می‌کند، لذا قرار است در اولین جلسه بعد از تعطیلات مجلس وزیر رفاه در کمیسیون حاضر و توضیحاتی در این خصوص ارائه دهند.»

وی ادامه داد:« من از علما تعجب می‌کنم که چرا ساکت نشسته‌اند، علما خودشان قسمتی از این تصمیم‌گیری بودند، وقتی امام خمینی (ره) در قید حیات بودند این سیاست به اجرا در آمد اگر چراغ سبز ایشان نبود، سران سه قوه، هیات دولت و مجلس شورای اسلامی این سیاست را تصویب نمی‌کردند، بعد از ایشان هم مقام معظم رهبری نظر مخالف نسبت به اجرای این سیاست نداشتند چراکه در روند اجرای سیاست تنظیم خانواده‌ مرتب خدمت مقام معظم رهبری می‌رسیدم و ایشان حمایت می‌کردند، ضمن این‌که هیچ کدام از مراجع تقلید در اجرای سیاست تنظیم خانواده‌ اعتراضی نداشتند، روحانیت با اجرای این قانون موافق بودند و آن را در راستای سلامت و سعادت مردم می‌دانستند.»

مرندی در خاتمه تاکید کرد:« به محض اعلام نظر مثبت امام خمینی (ره) هیچ کدام از سران سه قوه و مراجع تقلید با اجرای این سیاست مخالفت نکردند، البته معدود روحانیونی اظهار نظرهایی کردند، هم‌اکنون هم عدم مخالفت علما با تغییر سیاست تنظیم خانواده‌ نشان می‌دهد همه هنوز هم به اجرای این قانون معتقدند، باید مواظب باشیم کاری نکنیم که کشوری که تازه می‌خواهد سر بلند کند و جلوی آمریکا و غرب بایستد دوباره فقیر شود، اگر کارهای کارشناسی در این زمینه انجام شده خوشحال می‌شویم که ببینیم،‌ تمام تلاش‌ها برای صلاح اسلام و جمهوری اسلامی است برای این که مردم سلامت و مرفه باشند، با این که سیاست تنظیم خانواده‌ را با تلاش فراوان به تصویب رساندم، اما آنچه به صلاح و نفع نظام است با جان و دل می‌پذیرم.»

گفت و گو ایسنا با دکتر مرندی

کاریابی ابن سینا

لیست مراکز درمانی متقاضی جذب نیرو